Во современиот свет, колекционерството е повеќе од хоби — тоа е култура, идентитет и филозофија на живеење.
Од ретки уметнички дела, haute couture и архивски модни парчиња, до скулптури, мебел, ретки книги, часовници и историски предмети — колекционерството претставува длабока поврзаност со убавината, историјата и човечката креативност.
Што значи да се биде колекционер?
Колекционерството е спој на три елементи: страст, знаење и раритет (реткост). Колекционерот не купува импулсивно – тој курира. Избира внимателно, развива вкус, истражува, следи трендови, пазари, аукциски каталози и приватни понуди.
Во професионалните кругови, личност станува „колекционер“ кога поседува квалитетна и курирана колекција со јасен концепт, се интересира за историја, мајстори, материјали, редовно набавува преку галерии, аукции и приватни продажби, развива конзистентен естетски идентитет, се признава од други професионалци — куратори, дилери, галеристи.
Колекционерот не купува многу. Купува паметно.
Видови колекционери
Во светот се издвојуваат неколку групи:
Колекционери на уметност – Слики, скулптури, графики, современи инсталации, култни уметници.
Колекционери на дизајн и мебел – Француски и италијански модернисти, mid-century парчиња, архитектонски дизајни.
Модни колекционери – Архивски couture, лимитирани креации, ретки чанти, накит.
Колекционери на реткости и историја– Ракописи, книги, монети, ретки вина, автомобили, инструменти.
Технолошки и футуристички колекционери – NFT уметност, дигитални архиви, нови форми на виртуелно колекционерство. Сите тие ги поврзува истото љубов кон естетика, интелектуална љубопитност и желба да се зачува културна вредност.
Како комуницираат колекционерите меѓу себе?
Постојат светови кои јавноста речиси никогаш не ги гледа – приватни вечери, preview денови во аукциските куќи, покани само за членови, приватни WhatsApp и Telegram групи, ексклузивни колекционерски клубови, галеристи кои лично ги поврзуваат клиентите.
Таму колекционерите разменуваат информации, приватни понуди, советување, продажба меѓусебно, а понекогаш и ретки парчиња кои никогаш не стигнуваат до јавниот пазар. Тоа е елитен, но не и затворен свет – туку свет што се отвора за оние кои покажуваат вистински интерес и култура.
Постојат и важни меѓународни организации за колекционери меѓу кои се International Art Collectors (IAC), Art Dealers Association of America, International Society of Appraisers, Европски колекционерски фондации и кураторски мрежи.
Има и неформални клубови за модни, јувелирски и дизајнерски колекционери коишто се достапни само преку препорака или покана.
Колекционерството не е резервирано само за богатите. Се започнува со едно добро избрано парче, познавање на неговата вредност, страст кон некоја област, доследност. Колекцијата со време расте, а со неа и знаењето, и вкусот.
Колекционерство во Македонија
Иако дискретно, во Македонија постојат колекционери на уметност, колекционери на часовници и накит, мали приватни архиви на дизајн и ретки предмети.
Ова поле кај нас е се уште недоволно развиено што го прави идеална тема за едукација и инспирација. Македонија сè уште нема официјална асоцијација за колекционери, но има потенцијал да создаде современа, регионална колекционерска сцена.
Колекционерството како култура на иднината
Колекционерството не е луксуз — туку форма на културно наследство. Тоа е начин да се зачува убавината, историјата, дизајнот и креативноста. Во време кога сè е дигитално и брзо, колекционерството нè враќа кон вистинските вредности трајност, редок труд, оригиналност, автентичност и емоција. Токму затоа, во 21. век колекционерите стануваат новата светска културна елита.
НАЈПОЗНАТИ КОЛЕКЦИОНЕРИ ВО СВЕТОТ
Колекционери на уметност
Ова се имињата што ја движат глобалната уметничка сцена.
Франсоа Пино (Франција) Сопственик на Christie’s. Поседува огромна колекција на модерна и современа уметност.
Бернард Арно (Франција), LVMH император. Поседува колекција со Jeff Koons, Basquiat, Rothko, главен е на Фондацијата Луј Витон.
Чарлс Сачи (Велика Британија). Ги откри Damien Hirst и YBA движението. Основач на Saatchi Gallery.
Роман Абрамович (Русија). Милионски инвеститор во современа уметност. Купува ретки парчиња на највисоко ниво.
Леонард Лаудер (САД). Колекција на Cubism (Picasso, Braque, Léger) Донатор на Мет музејот.
Ели Брод (САД). Влијателен колекционер на современа уметност.
Шеик Сауд Ал – Тани (Катар) Еден од најголемите колекционери на културни артефакти на светот.
Колекционери на модни ретки парчиња
Џејми Чуа (Сингапур) Најголема приватна Hermès Birkin колекција во Азија. Ретки дијамантски модели
Викторија Бекам (В.Б.) Колекција на Birkin, Kelly, котур
Крис Џенер (САД) Chanel архиви, haute couture, накит
Кајли Џенер (САД) Kelly, Himalayan Birkin, лимитирани парчиња
Начо Поло и Робер Онуска (САД/ЕУ). Hermès колекционери, дизајн ентузијасти. Признати во The Collectors List 2025
Колекционери на часовници
Џон Маер (САД)Rolex, Patek Philippe, Richard Mille. Највлијателен часовнички колекционер
Џеј Зи (САД) ретки часовници: Patek Grandmaster Chime, Hublot Unique
Кевин О Лири(САД/Канада).Огромна колекција на ретки Rolex и FP Journe
Колекционери на дизајнерски мебел и архитектонски парчиња
Питер Марино (САД)Колекционер на уметнички мебел, Prouvé, Jeanneret
Aксел Верворт (Белгија) Светски познат дилер, колекционер, дизајнер
Џозеф Диранд (Франција)Архитект и познат дизајн колекционер
Колекционери на историски артефакти и реткости
Бил Гејтс Ракописи, редки книги, Кодекс Лестер од Леонардо да Винчи
Стив Грин (Hobby Lobby Collection) Огромна библиска археолошка колекција
Шеик Хамад бин Абдула Ал- Тани (Катар) Светска колекција на исламска уметност
Колекционери меѓу славни личности
Бијонсе и Џеј Зи – Уметност, котур, накит
Фарел Вилијамс Современа уметност + улична мода и култура, Louis Vuitton архив
Леонардо Ди Каприо, Голем поддржувач на современа уметност. Поседува дела од Basquiat, Hirst, Picasso.
Колекционери од Македонија
Иако дискретни, познато е дека има неколку приватни колекционери во области како уметност (југословенска модерна, икони, современи автори), накит и часовници, ретки книги, модни предмети. Нема јавно позната листа или клуб — ова е поле што сè уште се развива.
НАЈПОЗНАТИ АУКЦИСКИ КУЌИ ВО СВЕТОТ
Christie’s – Основана 1766 во Лондон. Локации: Њујорк, Лондон, Париз, Женева, Хонгконг. Таа е НАЈПРЕСТИЖНАТА аукциска куќа во светот. Нуди современа уметност, импресионисти, луксузни накити (Cartier, Bvlgari), винтиџ автомобили ретки модни парчиња и Hermès аукции, историски предмети. Колекционерите ја сметаат за „Врв на аукциската култура“.
Sotheby’s – Основана во 1744, Лондон Локации: Њујорк, Лондон, Париз, Хонгконг, Милано, Женева. Sotheby’s е главен конкурент на Christie’s. Позната е по рекордни продажби од модерна уметност стари мајстори, ретки вина, часовници (Rolex, Patek Philippe) модни аукции (Hermès Kelly, Birkin) накит и дијаманти. Многу колекционери имаат „лозинка“ само за приватни аукции.
Phillips Auction House – Основана е во 1796 во Лондон. Phillips е модерен гигант. Фокусот е на современа уметност (Basquiat, Koons, Kusama) часовници (најголем луксузен часовнички аукциски пазар). Позната е по младата и богата генерација на купувачи.
Bonhams – Основана во 1793 во Лондон. Фокусирана на ретки автомобили, накит уметност, винтиџ модни предмети историски и научни објекти. Совршена е за специјализирани колекционери.
Artcurial – Основана во 2002 во Париз. Многу е важна за Европа. Позната е по модни аукции на Hermès, Chanel, Dior, архивски модни парчиња, француски модерен мебел, дизајн, ретки книги. Француската елита ја обожува.
Најмоќната светска колекционерска сцена најмногу купува во Christie’s, Sotheby’s, и Phillips. Овие три куќи го креираат глобалниот пазар и поставуваат рекорди.
Колекционерите на облека, оние што собираат архивски парчиња, haute couture, ретки модели и модна историја – не купуваат како обични купувачи. Тие имаат стратегија, извори, информации и врски.
Kако колекционерите бираат и набавуваат облека?
Она што е најважно е дека купуваат архива, не мода. Колекционерите не купуваат трендови. Тие купуваат познати парчиња од дизајнер (пример: Galliano-era Dior, McQueen 1999) лимитирани изданија, познати парчиња од модна писта, облека со историска важност, облека што има вредност со време.
Каде купуваат колекционерите?
Купуваат на ревии, но не како обични гости. Колекционерите седат во првите редови, се познаваат со PR тимот, добиваат “lookbook access”, резервираат парчиња уште пред ревијата да биде јавно пуштенa. На ревијата, тие веќе одлучуваат која силуета, материјал и изглед има идна вредност.
Приватни салони на модни куќи. Ова е најексклузивниот метод. Louis Vuitton, Dior, Chanel, Hermès и Balenciaga имаат приватни соби за клиенти каде можат да се видат парчиња што не се изложени за јавност, како ретки ткаенини, архивски модели достапни само за VVIP клиенти. Колекционерите добиваат покани преку личен моден консултант, моден куратор…
Аукции (за нив – најважен канал) Аукциските куќи што се специјализирани за мода како Christie’s, Sotheby’s Fashion Archive, Artcurial Fashion Department, Kerry Taylor Auctions. Тука се појавуваат парчиња како оригинални Yves Saint Laurent, Galliano Dior, Mugler couture, Alexander McQueen модна писта, Hermès couture. Колекционерите купуваат со каталог, процена, потекло.
Архивски продавници (Archive boutiques) Најпознати се Pechuga Vintage (Њујорк), Resurrection Vintage (Њујорк/ЛА), Re-SEE (Париз), 1stDibs Seller Network. Овие продавници имаат директни врски со стари модни редакции, модни куратори и приватни колекции.
Приватни продажби – Ова е најценетиот начин. Колекционерите меѓусебно договараат продажба преку WhatsApp групи, куратори, модни историчари, VIP лични стилисти, архиви на брендови. Овие предмети никогаш не стигнуваат до јавност.
Како одлучуваат што да купат?
Колекционерите имаат јасни критериуми – историска важност, авторска вредност, состојба/автентичност, реткост, архивска цена.
Колекционерите имаат свои „куратори“. Елитните колекционери не купуваат сами. Тие работат со куратори на мода, историчари, архиварки, модни аналитичари, лични купувачи.Тоа е цел моден еко-систем.
Најсилни модни „гнезда“, места каде се движат колекционерите се Париз, Лондон Токио, Лос Анџелес и Њујорк. Овие градови имаат архиви, галерии, аукции и приватни салони.
Колекционерите купуваат архива, не мода. За вистинскиот колекционер, фустанот или палтото не се производ – туку документ од одреден момент во модната историја.
Модниот колекционер ја гледа облеката низ неколку филтри:
Историска вредност – дали парчето означува важен момент (прва колекција, последна колекција, револуционерен крој)
Автор – дизајнер со потпис или култно име.
Реткост – колку парчиња постојат, и дали се достапни за пазарот.
Состојба – зачуваност, оригинални етикети, ненарушена конструкција.
Потекло – кој го поседувал, дали било изложувано, дали е документирано.
Кога овие точки се поклопуваат тогаш е јасно дека се работи за парче што заслужува да стане дел од сериозна колекција.
Можеме да заклучиме најголемата разлика помеѓу купувач и колекционер е во начинот на гледање.
Купувачот размислува „Во што ќе излезам утре?“, додека колекционерот вели „Каква приказна раскажува ова парче за времето, дизајнерот и светот во кој е создадено?“
Затоа нивните гардероби често изгледаат повеќе како мали музеи, отколку како класични ормани. Модата станува архив, уметност и сведоштво за времето.