Скопје не е град со една историја, туку град со слоеви. Под секоја улица, над секое ритче и во секој камен се вкрстуваат цивилизации, империи и приказни што траат повеќе од две илјади години.
Од античкиот Скупи, преку римското и византиското наследство, до модерно Скопје, ова е континуитет што го дефинира градот и неговиот карактер.
Скупи – античкиот темел на Скопје
Скупи е римскиот претходник на денешно Скопје, основан во I век п.н.е. и активен до VI век н.е. Лоциран во близина на денешните населби Злокуќани и Карпош, Скупи бил развиен урбан центар со театар, форуми, бањи, аквадукти и организирана улична мрежа. Како дел од Римската империја, градот имал и силна одбранбена функција, поврзана со поширока мрежа на утврдувања и набљудувачки точки околу Скопската котлина. Овие рани воени позиции на повисок терен се првите навестувања на подоцнежните кули и тврдини на Водно.
Римско и рановизантиско време – градот и одбраната
Во периодот од I до IV век н.е., Скупи функционира како важен римски административен и воен центар. Со преместувањето на престолнината во Константинопол во 330 година, регионот влегува во рановизантиската фаза (IV–VI век). Овој период е обележан со зајакнување на одбранбените системи, изградба и обнова на тврдини и адаптација по катастрофалниот земјотрес од 518 година. По овој настан, животот постепено се повлекува од рамнината и се концентрира на побезбедни, возвишени позиции.
Средновековието и појавата на Маркови Кули
| Од VII век па натаму, просторот над Скопје добива ново значење. На падините на Водно се развива утврден средновековен град, денес познат како Маркови Кули. Овој комплексен урбан систем со се одликувал со одбранбени ѕидини, кули, внатрешни објекти, јасна организација и логика. | |
| Најинтензивно се користени во XIII и XIV век, период кога Скопје е значаен регионален центар. |
| Името Маркови Кули е поврзано со фигурата на Марко Крале (Марко Мрњавчевиќ), средновековен владетел од XIV век. Историски гледано, Марко Крале бил локален феудалец и османлиски вазал, кој владеел со територии во денешна Македонија и загинал во битка во 1395 година. | |
| Но, во народната меморија, Марко Крале прераснува во епски јунак, симбол на сила, правда и заштитник на народот. Токму оваа симболика ја одржува врската меѓу името и просторот, без разлика на тоа дали постои директен доказ дека лично ги изградил кулите. |
| Од Скупи, преку Калето, до Маркови Кули, историјата на Скопје не е низа прекини, туку континуитет на адаптација, одбрана и урбана мисла. Градот постојано ја менувал формата, но никогаш не ја изгубил функцијата. | |
| Deleted: Ова наследство не е само археолошки податок, туку културна меморија – инспирација за архитектурата, урбаниот идентитет и современиот креативен израз |
| Од Скупи, преку Калето, до Маркови Кули, историјата на Скопје не е низа прекини, туку континуитет на адаптација, одбрана и урбана мисла. Градот постојано ја менувал формата, но никогаш не ја изгубил функцијата. | |
| Ова наследство не е само археолошки податок, туку културна меморија – инспирација за архитектурата, урбаниот идентитет и современиот креативен израз. |
Скопското Кале – срцето на средновековното Скопје
Скопското Кале не е само симбол на градот, туку местото каде што Скопје повторно се родило по античката катастрофа. Првите утврдувања за тврдината Кале датираат од VI век, во времето на византискиот император Јустинијан I, кој ја обновувал одбраната на Балканот. Локацијата не била избрана случајно, од ридот се контролирале долината на Вардар, важните патишта и пристапите кон градот.
Во наредните векови, Скопското Кале станува административно, воено и политичко јадро на градот. Археолошките истражувања на Калето откриваат повеќеслојна историја, остатоци од византиски ѕидини, средновековни кули, порти и објекти кои сведочат за континуиран живот и одбрана повеќе од илјада години. Калето не било само тврдина, туку и град во градот.
Историјата на Скопје не е низа прекини, туку континуитет на адаптација, одбрана и урбана мисла. Градот постојано ја менувал формата, но никогаш не ја изгубил функцијата. Ова наследство не е само археолошки податок, туку културна меморија – инспирација за архитектурата, урбаниот идентитет и современиот креативен израз.
Во време кога градовите се редефинираат, ваквите проекти на виртуелна реконструкција не се обид за враќање во минатото, туку начин да се разбере дека потребата за структура, смисла и идентитет никогаш не се менува.
Скопје ги има тие слоеви. Треба само да ги прочитаме.
